Basın Bülteni- Salt Galata'da Karanlık Dünya sergisi açıldı

Garanti BBVA tarafından kurulan Salt'ın yeni sergisi Karanlık Dünya, bir sanatçı
ile bir senaristin disiplinlerarası araştırmasına dayanıyor. Sergi, Metin Erksan'ın
yönettiği ve Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun senaryosunu yazdığı aynı adlı filmin
yapım aşamasından itibaren karmaşıklaşmaya başlayan hikâyesini 1950'ler Türkiye'sinin
kültürel iklimi içerisinde inceliyor. Değiştirilmiş versiyonlar, tartışmalar,
söylentiler, çelişen tanıklıklar ve arşiv malzemeleriyle birçok soruyu
gündeme getiren filmin etrafında gelişen anlatılara bakıyor.

Toplumsal gerçekçi bir yaklaşımla Sivrialan (Sivas) ve Ürgüp'te (Nevşehir) çekilen
film, Âşık Veysel'in çocukluğundan tanınmış bir halk ozanı oluşuna uzanan öyküsünü,
melodramatik bir gönül hikâyesi etrafında örer. Ancak dönemin tarımsal
kalkınma ve kırsal modernleşme politikalarına uygun olarak yeniden kurgulanan filmin
anlatısı beklenmedik şekilde yön değiştirir. Erksan'ın ifadesine göre United
States Information Service'ten [Amerikan Haberler Merkezi] alınmış, Hudson
tarlalarındaki biçerdöverlere ait görüntüler ile sonradan İstanbul'un çeperlerinde
çekildiği söylenen okul ve dispanser sahneleri, idealleştirilmiş bir köy imgesi
sunmak için kullanılır. Bu eklemeler, Veysel'in yaşam öyküsünü geri plana
iterek filmi dönemin resmî ideolojisinin taşıyıcısı bir propaganda aracına dönüştürür.
Değişikliklerin ardındaki nedenler arasında, Ankara'daki Merkez Film Kontrol
Komisyonu'nun Aralık 1952-Kasım 1953 tarihli üç raporunda bildirdiği sansür
kararları vardır. Raporlarda hangi sahnelerin sakıncalı görüldüğü açıkça belirtilmemekle
birlikte, toplumun kusursuz bir şekilde temsil edilmesi kaygısı öne
çıkar. Yapımcı Atlas Film'in kurguda yaptığı değişikliklerin ardından film, Âşık
Veysel'in Hayatı adıyla 31 Aralık 1953'te vizyona girer. İsmiyle birlikte tüm
atmosferi değişen filmin yaratım süreci, ticari kaygılar ve ideolojik gerilimler,
filmi eklektik bir ürün hâline getirir.

Bugün film ve filmin hikâyesi hâlâ eksik. Filmden geriye kalan, kopuk bir kurgu,
silinmiş ya da eklenmiş sahneler, ses bandındaki bozulmalar, sessizlikler ve bunların
çevresinde oluşmuş anlatılardan ibaret. Filmin sansüre uğramadan önceki
kurgusu ve yapılan değişikliklerden sonra gösterime girmiş versiyonu bilinmiyor.
Dolaşımda olan kopyalar arasında da ses, görüntü ve kurgu farklılıkları var.
Serginin araştırma sürecinde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Prof. Sami
Şekeroğlu Sinema-TV Uygulama ve Araştırma Merkezi Arşivi'nde bulunan 35mm nitrat
film ise bugüne dek gün yüzüne çıkmamış görüntüleri içeriyor.

Sanatçı Mike Bode ile senarist Caner Yalçın'ın uzun soluklu araştırmasını temel
alan sergi, filme bütüncül bir anlatı olarak değil, kültürel, politik ve tarihsel
süreçlerin şekillendirdiği bir nesne olarak yaklaşıyor. Sergide sunulan arşiv
malzemeleri, sanatsal pratik aracılığıyla yeniden etkinleştirilebilecek birer
unsur olarak ele alınıyor. Bu malzemelere, bir dizi video enstalasyonu ile filmin
uğradığı müdahale ve dönüşümlerin, kopyalar arası farklılıkların izini süren
bir senaryo eşlik ediyor. Karanlık Dünya'yı yeniden inşa etmek yerine katmanlarına
ayıran sergi, filmin dolaşımına yön veren ideolojileri, sansür mekanizmalarını
ve üretim koşullarını irdelemeye yönelik hatlar oluşturuyor.

Salt'tan Gülce Özkara tarafından programlanan Karanlık Dünya, 23 Temmuz-14 Aralık
tarihlerinde Salt Galata Mastercard Sergi Mekânı'nda görülebilir. Sergiye bir
dizi kamu programının yanı sıra Kasım ayında yayımlanacak bir e-yayın eşlik edecek.
Programlarla ilgili ayrıntılı bilgi saltonline.org'da duyurulacak.


-iDeal Haber Merkezi-
- twitter.com/iDealDataHaber // www.idealdata.com.tr -